W trzeciej części tekstu nt. terapii ręki skupię się na tym, jaki wpływ ma rozwój motoryki rąk na rozwój mowy, komunikacji i artykulacji.

Rozwój mowy dziecka jest ściśle powiązany z rozwojem ruchowym, a szczególnie z rozwojem precyzyjnych ruchów dłoni.

Dzieje się tak dlatego, że znajdujące się w korze mózgowej pola ruchowe odpowiedzialne za motorykę narządów mowy oraz pola ruchów ręki znajdują się obok siebie. Oprócz tego, ośrodki te zajmują największą powierzchnię kory mózgowej.
Właśnie dlatego, pobudzając ośrodek ruchów ręki, pobudzamy jednocześnie ośrodek ruchowy narządów mowy. Co równie ważne – w mózgu, w tym samym paśmie znajduje się także ośrodek odpowiedzialne za motorykę dużą (całego ciała) i on także ma wpływ na rozwój mowy.

Warto też wspomnieć o zmyśle dotyku. Jest on ściśle powiązany z układem ruchowym człowieka. Największe zagęszczenie receptorów dotykowych znajduje się na opuszkach palców oraz wargach i czubku języka, co również potwierdza związek między sprawnością dłoni a sprawnością narządów mowy.

Ponieważ rozwój mowy jest mocno powiązany z rozwojem ruchowym i umysłowym,  wszelkie zaburzenia rozwoju psychoruchowego mogą prowadzić do zaburzeń mowy. I na odwrót – zaburzenia rozwoju mowy mogą opóźniać rozwój funkcji psychicznych. Sama artykulacja natomiast zależy od powiązania między wyższymi czynnościami nerwowymi a motoryką. W konsekwencji wszelkie opóźnienia w zakresie rozwoju psychoruchowego mają odbicie w dźwiękach mowy.

Warto tutaj zwrócić uwagę na kilka odruchowych reakcji dłoni, które pojawiają się w życiu płodowym dziecka: odruchu dłoniowo-bródkowego Babkina, odruchu chwytnego Robinsona oraz odruchu podciągania rąk.

Dłoniowo-bródkowy odruch Babkina pojawia się w dziewiątym tygodniu życia płodowego, a po urodzeniu rozwija się aktywnie przez pierwsze trzy miesiące. Rozwój tego odruchu jest niezbędny dla koordynacji ręce – organy artykulacyjne (język).

Odruch chwytny Robinsona pojawia się pod koniec jedenastego tygodnia ciąży. Jest on potrzebny między innymi do rozwoju koordynacji dużej motoryki rąk oraz motoryki małej palców. Stanowi podstawę koordynacji ręka – oko, ręka – mowa, ręka – głowa, ręce – nogi.
Brak integracji tego odruchu z układem ruchowym może spowodować trudności w motoryce małej takie, jak brak wyczucia nacisku (nadmierny nacisk) narzędzia graficznego między innymi przy rysowaniu, kolorowaniu, pisaniu. Brak integracji odruchu chwytnego wiąże się również z trudnościami w rozwoju mowy oraz w procesie komunikacji.

Z odruchem chwytnym Robinsona mocno związany jest też odruch podciągania rąk. Pojawia się w dwudziestym ósmym tygodniu ciąży i jest aktywny od urodzenia do drugiego miesiąca, kiedy to następuje jego integracja z odruchem chwytnym oraz schematem ruchowym rąk. Odruch podciągania rąk wspomaga  funkcjonowanie mięśni i rozwój ruchów rąk i palców oraz daje możliwość poznawania świata poprzez koordynację ręce – usta.

Jeśli chodzi o wyżej opisane odruchy, to brak ich integracji z układem ruchowym może prowadzić do niewłaściwego napięcia mięśni rąk. W efekcie dziecka może przejawiać niechęć do pisania, rysowania itp. Może też wpływać na opóźnienie rozwoju mowy. Dopóki nie opanuje tych umiejętności, zdarza się, że oblizuje, otwiera, wykrzywia usta „pisze językiem”.

Podsumowując, ważne jest, aby stymulację rozwoju mowy oraz funkcji ruchowych rozpoczynać jak najwcześniej. W logopedii, dlatego właśnie stosuje się terapię ręki, aby uzyskać lepszą precyzję ruchów artykulacyjnych języka, warg i żuchwy.

Maria Brzezińska – logopeda IEL

***
CZYTAJ: CZĘŚĆ II // CZĘŚĆ I